Etre Andriana, c'est d'actualité
-
Posts
-
Pour les apprentis sorciers de l’histoire, ity ny soratanan-dRabenjamina Androvakely:
Razafinandriamanitra III nanambady an’Andriantsalama zanaky Ravero anabavin-dRatahiry, ka niteraka an’i Marie Lousie any an-dafy ankehitriny.
Rabenjamina 1938, mbola mba misy mitahiry ihany anie ny tantara e!Ity indray ny filazan’ny diarim-pianakaviana t@izany:
– 12 /071895: mariage Andriantsalama/princesse Razafinandriamanitra.
– 4/02/1896: tera-bavy Razafinandriamanitra vadin’Andriantsalama zana-dRavero
– 5 /04/1896 : natao batisa ny zana-dRazafinandriamanitra nefa maty nony alina dia nalevina. (ao amin’ny fitomiandalana).Aoka re tompoko marina e ! Aza atao manan-taranaka ny zazarano lasa vao roa volana. Ny hamerina vava latsaka t@ tantara noforonina anie no sarotra e !
« Etre andriana c’est d’actualité » no lohahevitra resahintsika eto. OUI = ENY ny valiny satria ny maha-andriana dia toetra sy fahamendrehana angamba no voalohany tokony hananana. Tsy resaka voafehin’ny lova aman-drà t@-ndrazana fotsiny ny maha-andriana fa mitaky asa sy toetra. Koa tsy hamaly ilay resaka nataon’ny n° 16297 izay « Andriam-body fa andevo saina » akory ny tenako fa fandanian’andro izany.
Fa raha ny rafim-piarahamonina indray no resahina dia inoako fa tsy misy maharatsy ny fitondran’Andriamanjaka raha Mendrika izany izy ary manana ny Sata sy mitondra ny Hasina avy @ ny Razany satria raha jerena izao fiovaovam-pitondrana lava tsisy farany izao dia tena marina hoe « tsy tompon’ny tany tokoa ny sasany teo » ka izao no toerana nanaovany an’i Madagasikara sy ny Malagasy tokony hiadana @ ny harenany eto. Fa raha tompon’ny zavatra nokolokoloinao ianao dia tsy avelanao hitotongana izany mainka moa fa ny Tanindrazana. Koa dia velomy lalandava ny ambanivohitr’Imerina rizareo fa ireny no antsika. Izahay aloha dia eto ihany no tianay honenana fa tsy any andafy ka ataonay zay hahatsara ny eto, samy manana ny safidiny io é…
Raha momba ny hoe iza @reo ary no lanintsika atao ho Andriamanjaka dia izay no ady hevitra be eto. Raha ny fihevitro dia Andrianampoinimerina nahavory an’Imerina 6 toko efa ho 200 taona izao satria niamboho t@ 1810 izy dia izao no hafatra napetrany raha ekentsika dia ny hoe :
« Tsy misy mahazo manjaka amin’ny Fanjakako raha tsy tera-dRasoherina (Rasoherimananitany renibeny avy @-ndreniny io) sy ny tera-dRalesoka (anabaviny io) » .Ny antony dia mazava fa ireo no mitondra ny HASINA ahafaha-manjaka. Fantantsika ny tohiny fa ireo IHANY no nanjaka teto Imerina ary Madagasikara taty aoriana : nefa tao ny ela nanjakana fa nampijaly vahoaka, ny nanjaka tapany, ny resin’ny mpanjanaka ka nataony sesin-tany. Raha raisina ny Mpanjaka rehetra teto dia tsy misy na iray aza na lahy na vavy tsy tera-behivavy avy @nd RASOAMANANITANY Andriambavy Maley (avy any Malaisia) nanambady an’Andriatsitakadrazana Mpanjaka Antehiroka samy milevina ao Ambohitsitakatra (atsimo kelin’Anjozorobe ankehitriny). Ary Rasoamananitany dia heverina ho niaina tany @ taona 1350 tany (nalaina tao @ Genealogie approchée des Rois… du 13 au 18é s. Boky « Et si la Lune ne revenait pas » – Gilberte Ralaimihoatra-Nicole). Misy ‘ généalogiste’ mbola hanazava izany angamba nday andro any…
Fa na ny Rafandrana rehetra na Rangita sy Rafohy na ny Mpanjaka lehibe toa an- Andrianjaka, Andriamasinavalona, Andrianampoinimerina mazava ho azy dia tera-behivavy avy @io Andriambavy io daholo. Koa taorianan-dRanavalona II Mpanjaka farany avy @ Ramboakovelo dia Ranavalona III avy @ Razafinandriamanitra I rahavaviny sady zandriny no nanjaka. Samy zanadRanavalonjanahary izy mirahavavy ireo ary ity farany dia zanadRasoherimananitany araka ny hafatry ny Ombalahibemaso ihany.Raha afohezina ny tantara taorianan’izay dia ireo ‘ zana-jokiny tera-behivavy no azo ampanjakaina ary ny rainy dia Zazamarolahy no miakatra’ . Misy izany izao ny teraky Razafinandriamanitra II na Rafotsibe izay niamboho ny 31 Oktobra 1888 nateza be fa maty taorianan-dRamatoa Raketaka izay nafenina tao @ ny Fitomiandalana ny 4 Febroary 1886. Ity farany dia Renin’ny Manjaka Ranavalona III efa nanjaka t@ izay andro izay ary ny zandrindRamatoa Raketaka dia Ny Andriambavy na Princesse Ramasindrazana izay niamboho t@ 1924 tany Nice frantsa mbola manan-taranaka izao fa tsy misy tera-behivavy intsony. Avy @ndRamatoa Raketaka izany no ipoiran’ireo izay miaina @ izao taona 2009 zao. Izy mirahavavy ihany no zanany dia Ny Andriambavy Rasendranoro sy Razafindrahety lasa Ranavalona III. Niteraka mirahavavy ny voalohany dia : Princesse Razanadranavalona (maty tanora, nafenina teny Ilafy avy eo nafindra @ Fitomiandalana t@ 1897) sy Princesse Razafinandriamanitra III (1882-1897) niteraka Ny Andriambavy Raketaka sy ny Princesse Marie_Louise efa noresahintsika teto.
Samy manana ny filazany moa ankehitriny koa aoka re tompoko marina é misy soratra samy hafa azo ampifanatrehina fa samia mitazona izay ananany. Misy milaza fa zafikelin-dRtoa Ravero i Princesse Marie Louise avy @n’ Andriantsalama zanany lahimatoa. Ny vazaha frantsay milaza hatr@’izay hoe zanaka miaramila frantsay izy, mbola hotohizako ery ambany io. Izaho manokana t@ 1992 dia niresaka mivantana tamina-frantsay tany paris nilaza ho nahafantatra Ramatoa iray mitonona ho zanak’ i Princesse Marie Louise t@taona 1970 tany ary ny anarany dia hoe Marilise na Marie Lise de Vilmorin. Ny fahamarinany dia tsy haiko fa hatr@ izao aloha tsy misy tohiny. Koa raha misy ny taranany mbola velona dia tsara ho fantatra ihany raha Malagasy izy fa raha tarana-bazaha angamba tsy ahafantatra ny eto sa tsy izany. Izay ny avy @ Princesse Rasendranoro. Izy no zokiny anefa tsy navelan-dRainilaiarivony hanjaka fa ‘mikepok’atody aminankorany hoy izy ka tsy mahazaka fanjakana ». Fantatsika ny tohiny ary @ izao fotoana izao raha tsy misy intsony ny avy @ ny Princesse Rasendranoro dia ny teraky Razafindrahety indray no hijerena.
Misy milaza hoe ary ny teraky Rakalobe saika nanjaka t@ 1883 koa ahoana ? Dia asa… tera-behivavy avy amin’iza moa rizareo azafady é ? angamba tera-dRangorinimerina izay renin’Andriambelomasina fa tsy teradRasoherinamanitany ka efa alavitra be @ ny Fanjakana.
Dia mitohy ihany ny tantarantsika eto ary mahafinaritra fa be no efa liana sy manaraka azy izao ary samy mitondra izay loharanom-baovao nahazoany azy avy ny olona manoratra.
Mbola miverina kely @ ny tantaran’ny Princesse Marie Louise aho eto : Nony niamboho afaka herinandro taorian’ny nahaterahany ny reniny Princesse Razafinandriamanitra III izany dia Marie Louise indray no nataon-dRanavalona III toy ny zanany taorianan-dreniny.
Fa nahoana ary hoy isika ? Misy hevitra azo aroso ihany momba izany :1- Nahoana tokoa moa no izy 3 mianaka ihany no azo sary erak’izay nalehany tany an-tsesitany tany ( La Réunion – Algérie – France) dia Ny Mpanjakavavy ary ny Princesses Ramasindrazana sy Marie Louise ? Satria tany andafy rizareo ka izy no ‘médiatisé’ hoy ny fiteny ankehitriny. Fa ilay tena zana-dRanavalona III fony izy mbola Razafindrahety dia teto an-tanindrazana ihany ary nanafina ny momba azy mazava loatra nandritra ny fanjanahantany noho ny tahotra ny frantay. Notsimpomtsimpon’ny mpanjanaka tsirairay manko raha fantany hoe nisy mpandova Fanjakana mivantana tafajanona teto. Fa ny « literature » novoiziny dia hoe tsy niteraka Ranavalona III toy izany koa ny Princesse Ramasindrazana (izay tsy marina koa) ary indrindra maty tsy namela-taranaka Princesse Marie Louise t@ 1948.
2- Raha ny filazan’ny olona taranaky Ramatoa Ravoninoro Louise vavitokan’ny Mpanjaka izay teraka tao Faravohitra t@ 1878 dia narovan-drainy izay ny Prince Ratrimoarivony izy satria teraka Alakaosy dia avy eo notezain’ny Princesse Rasendranoro teo Ambatobevanja. Ny Prince moa maty tanora t@ Mai 1883 ary Rainilaiarivony dia voateniteny momba izany dia tsy teo @n-dreniny mihitsy izy izany. Ny tao an-dRova no mahalala ny antony hoy aho satria betsaka ny zavatra tsy fantatsika momba izany.Ka hoy ny namantsika iray teto nanao hoe : » Hay va re ka tsy zafikelin’ny Andriambavy Ravero ndray I Marie Louise é ! » Eny tompoko, hatreto aloha dia izay no hita voasoratra matetika. Raha ny sary rehetra misy na @ ny Boky na any @n’ny Tranonkala dia miendrika zanabazaha tokoa izy. » Ary toa fotsy be hoy ny frantsay nahita azy tany andafy niaraka t@n’ny Manjaka. Anefa Rtoa Ravero sy Razafimandimby vadiny izay raiamandrenin’ Andriantsalama Edouard atao hoe rain’ny zaza tsy miendrimbazaha mihitsy. Torak’izany koa ny lafin-dreniny. Raha ny loharano frantsay no zohina (angamba tsy tantara foronina daholo ny azy raha misy fanamarinana entiny) dia efa nisaraka t@n’ ny vadiny Andriantsalama ny Princesse Razafinandriamanitra III t@ Juin 1896 :
« La Princesse Razafinandriamanitra : en français , petite-fille de Dieu , c’est la fille de Rasendranoure. 14 Ans . Séparée amiablement d’un mari qui en a plein le dos…… » Tamina-Réception tao @ Lapan’Ambohitsorohitra no nitantarany an’io (‘Les incertitudes du colonialisme. Page 143 de Jean CAROL)
Ary teraka 9 volana taorian’io tany la Réunion ny Princesse Marie Louise noho ny faharerahan-dreniny izay mbola tanora tokoa fa vao 15 taona t@n’ny nibatana azy an-keriny natao sesin-tany. Rabenjamina Androvakely dia milaza koa hoe nanambady andriana vazaha Marie Louise taty aoriana ary mananjanaka any andafy fa mbola tsy voporofo aloha.
« Nanangom-bola ery Ramatoa Ravero handehanana any andafy hijery ny ankizy » hoy ny vahiny iray teto. Tsara ho fantatsika ihany fa ireo zanany 2 lahy dia Andriantsalama Edouard (teraka 1878) sy Razafindramonja-Razafimandimby André (teraka 1882) dia samy nalefa nianatra tany frantsa toa an-drainy ihany. Ary maty tany aza ny faralahy t@ 1903 (« mort à l’âge de 19 ans le 5 Janvier dernier (1903) à l’établissement de Convalescence d’Epinay-sur-Seine au Sud de Paris »). Ny zokiny dia Elève de l’Ecole coloniale en 1900-1901 ka noho ny alahelo t@ izany dia nampodiana na mbola tsy vita aza ny fianarany aza. Philippe Razafimandimby rain’izy mirahalahy dia Mpampianatra tao @’io fianarana io ihany (« Séjourne en France à Boulogne sur Seine de 1900 à 1905 en tant que Professeur de Malgache à l’Ecole coloniale… » Maisons royales, Demeures des grands à Madagascar de Didier NATIVEL Ed. Karthala)
Ka ataoko fa namangy ny vady aman-janany no tena nataon’ny Andriambavy RAVERO tany fa tsy noho i Marie Louise loatra. Niainga t@ ny taona 1900 izy mianakavy («Ary Razafimandimby sy Ravero vadiny sy ny zanany – Ireo nivoaka tamy ny andro Asabotsy 9 Juin 1900 ; ho any andafy any France. » Ny Bokin-dRAKOTOVAO page 310 ) sady namonjy ny Exposition Universelle rahateo.
Ary raha nandeha matetika tany Frantsa Princesse Ravero @ko angamba tsy dia « nila hoe nanangom-bola hijerena ny ankizy ».
Fa izy angamba teo amin’ny toerany no andriana mpanefoefo indrindra talohan’ny nahatongavan’ny frantsay mpanjanaka nambabo ny fananany toy ny an’ny andriana tao andRova rehetra. Ohatra @ izanydia izy no nampisambotra vola 40.000 piastres na ariary ny fanjakana t@n’izany ( Emprunt d’Etat de Mai 1885 RAHIA hors Série La France à Madagascar de 1880 à 1894 4è partie et conclusion) raha 20.000 piastres fotsiny ny anjaran-dRainilaiarivony PM ary 10.000 piastres ny an’i Rainitsimbazafy PM taty aoriana. Vola be izany efa mitentina ho 8 milliards na lavitrisa Iraimbilanja @ ny volantsika ankehitriny.
Ny nahatonga izany harembe izany dia izy sy ny anadahiny no nandova ny Mpanjakavavy Rasoherina, harena an-tsaha sy an-tanàna raha jerena ny didim-pananana nataon’ny Mpanjaka t@ 1867. Anisan’izany koa ny harena nolovain’ny Mpanjaka t@ Andriamatoa Andriantsirangy sy Andriantsoanandriana rainy : menakely maro sy midadasika tany Betsileo valisoa nomen’Andrianampoinimerina azy naharesy an’i RIVOEKEMBAHOAKA sady Lehiben’ AMBODIRANO rahateo izy. Izany didimpananana izany dia teo ampelatanan-dRamatoa RAZANATAHIRY vavitokan’ ny Andriambavy Ravero t@ Aout 1950 (Revue de Madagascar par Flavien Ranaivo). Taloha kelin’ny nahafatesan’ny Andriambavy tamin’ny 1908 dia nisy fitoriana nataony momba ireo ombiny marobe tany Antsihanaka noheverin’ny olona fa tsisy tompony intsony nony vazaha ny tany. Ao koa ireo vodivona hafa midadasika toa an’ Ambohitrimanjaka sy Namehana (hoy ny Firaketana) hatrany Antongona aty amin’ny faritray AMBODIRANO raha tsy hilaza hafa tsy ireo ny tenako.
Hoy ny tantaran’ny Mamoladahy : » Nanatrika ny fampitaha natao teo Tsarazaza akaikin’Antongona ny Princesse RASOAVEROMANANA Tompom-bodivona izay nitoetra teo an-tampon’Antongona. Io Tompombodivona io no vehivavy Zanakandriana maka sy mamory ny satan’andriana teo amin’ny vahoakan’ny Mamoladahy ary io Princesse io no manatitra azy indray any Antsahadinta… »
- Vous devez être connecté pour répondre à ce sujet.
